روش ” حرکت درمانی با محدودیت “(CIMT) برای فلج مغزی چیست و چگونه عمل می‌کند

مقدمه

حرکت درمانی با محدودیت (CIMT) یک راه کار و روش درمانی است که همان‌طور که از نامش پیداست، شامل محدود کردن یک اندام بدن برای افزایش حرکت و استفاده از اندام دیگر است. در افرادی که دچار فلج مغزی(CP) هستند، CIMT معمولاً برای افزایش استفاده از دست آسیب‌دیده فرد با محدود کردن دست غیرآسیب‌دیده او استفاده می‌شود. اما آیا حرکت درمانی با محدودیت برای کودکانی فلج مغزی(CP) واقعاً می‌تواند تحرک دست و بازو را بهبود بخشد؟

برای بررسی این سوال، این مقاله به موارد زیر می‌پردازد:

• “حرکت درمانی با محدودیت”(CIMT)چیست؟
• چه کودکانی باتشخیص فلج مغزی می‌توانند از روش حرکت درمانی با محدودیت(CIMT) بهره‌مند شوند؟
• چگونه روش “حرکت درمانی با محدودیت”(CIMT) برای کودکان مبتلا به فلج مغزی(cp) می‌تواند استفاده شود؟
• روش CIMT چگونه به مغز کمک می‌کند تا عملکرد خودش را دوباره بازیابی کند؟
• چند نمونه از فعالیت‌های مورد استفاده در روش CIMT
• درک “حرکت درمانی با محدودیت “(CIMT) و “فلج مغزی”(CP)
• سخن پایانی

حرکت درمانی با محدودیت(CIMT) چیست؟

این روش یک راهکار است که توسط کاردرمانگران و فیزیوتراپیست‌ها برای ارتقاء عملکردهای اندام فوقانی در افرادی با ناتوانی‌های حرکتی ناشی از مشکلات عصبی استفاده می‌شود. اگرچه CIMT در ابتدا برای استفاده در افراد پس از سکته مغزی(CVA) مطرح شده بود، اما به مرور، استفاده از آن برای درمان شرایط و مسایل دیگر سیستم عصبی مرکزی، مانند فلج مغزی(CP)، گسترش یافته است.

این روش شامل ۲ جزء کلیدی است:

اول، باید دست غیرآسیب‌دیده با استفاده از آتل، دستکش، گچ یا نوارهای کشی(بانداژ) محدود شود. این کار استفاده از دست آسیب‌دیده را تشویق می‌کند، زیرا در دسترس‌تر قرار می‌گیرد.

دوم، دست آسیب‌دیده باید تحت درمان فشرده قرار گیرد تا فرد یاد بگیرد چگونه به‌درستی از آن اندام استفاده کرده، آن را حرکت دهد و عمل کند.

با تشویق به استفاده از دست آسیب‌دیده، فرد در حال تحریک مغز برای تقویت مسیرهای حرکتی مرتبط هستید. اگرچه ساعات تمرین و تکرار فعالیتهای درمانی را می‌توان تغییر داد، اما به‌طور کلی نسبتاً گسترده است و افراد تشویق می‌شوند که در طول روز به‌طور عمده از دست آسیب‌دیده خود استفاده کنند تا بهترین نتایج را به دست آورند.

چه کودکانی با تشخیص فلج مغزی(CP) می‌توانند از “درمان حرکتی با محدودیت” (CIMT) بهره‌مند شوند؟

بسیاری از افراد مبتلا به فلج مغزی(CP) می‌توانند از “درمان حرکتی با محدودیت”(CIMT) بهره‌مند شوند، زیرا این روش برای درمان نقص‌های اندام فوقانی در افراد با شرایط خاص عصبی طراحی شده است.همانطور که در مقالات قبلی در رابطه بافلج مغزی اشاره شد؛ فلج مغزی(CP) شامل اختلالات حرکتی در اندامهاست که ناشی از آسیب به سلول‌های عصبی مغز در حال رشد و تکامل ایجاد می‌شود. این آسیب‌ها منجر به انواع ناتوانی‌های حرکتی، از جمله تفاوت‌های در تون عضلانی(muscle tone)، هماهنگی
یا(cordination) و وضعیت بدن (posture)می‌شوند. بسته به محل و شدت آسیب، نواحی مختلف بدن می‌توانند تحت تأثیر قرار گیرند.

برای مثال، برخی از افراد اختلالات حرکتی را عمدتاً در پاهای خود دارند (diplegia=دیپلژی)، در حالی که تعدادی ممکن است در یک نیمه از بدن خود (hemiplegia=همی‌پلژی)، یا فقط در یک اندام (monoplegia=مونوپلژی) و یا حتی در تمام بدن (quadroplegia=کوادروپلژی) تحت تأثیر قرار گیرند.برای مطالعه و آشنایی بیشتر با فلج مغزی وانواع آن به مقالات فلج مغزی آتاکسیک و فلج مغزی آتتویید و فلج مغزی اسپاستیک رجوع کنید

“حرکت درمانی با محدودیت”(CIMT) برای افرادی که دچار فلج مغزی از نوع فلج یک طرفه بدن(همی‌پلژی) یا فلج یک اندام(مونوپلژی) هستند، ایده‌آل است، زمانی که فقط یک دست دچار ناتوانی‌های حرکتی باشد. این روش می‌تواند برای افراد در هر سنی استفاده شود و مطالعات نشان داده‌اند که در بزرگسالان و حتی در نوزادان به سن ۳ ماهگی مؤثر است.

اگرچه مشخص نیست که شدت ناتوانی‌های حرکتی در افراد مبتلا به فلج مغزی(CP) چگونه بر نتایج CIMT تأثیر می‌گذارد، اما بیشتر مطالعاتی که اثربخشی CIMT را نشان داده‌اند، بر روی افرادی با ناتوانی‌های حرکتی متوسط متمرکز بوده‌اند. در حالی که اندازه‌گیری‌های مختلف دامنه حرکتی(مفاصل) به‌عنوان پیش‌بینی‌کننده‌های نتایج بهینه CIMT در افراد پس از سکته مغزی(CVA) پیشنهاد شده‌اند،(به عنوان مثال  از این روش برای افرادی استفاده شود که حداقل ۱۰-۲۰درجه درمچ دست و۳۰درجه در انگشتان دست توانایی بازشدن ارادی را حتما داشته باشند)، اما هیچ‌یک از این پیش‌بینی‌کننده‌ها برای افراد با فلج مغزی تعیین نشده است.

اگرچه CIMT عمدتاً در درمان افرادی با حرکات آسیب‌دیده دست یا بازو استفاده شده است، اما این احتمال وجود دارد که همچنین بتواند به بهبود عملکرد پاها در افراد مبتلا به فلج مغزی یکطرفه بدن(همی‌پلژیک) کمک کند.
تحقیقات در مورد CIMT برای بهبود عملکرد پاها عمدتاً بر روی افرادی پس از سکته مغزی متمرکز بوده است، اما بسیاری از اصول مشابه می‌توانند به استفاده از آن در افراد مبتلا به فلج مغزی منتقل شوند.

در نهایت، از آنجایی که شدت بسیاری از برنامه‌های CIMT می‌تواند چالش‌برانگیز و خسته‌کننده باشد، افرادی که تحت CIMT قرار می‌گیرند باید برای درگیری در فعالیت‌های حرکتی و بهبودی، انگیزه بالایی داشته باشند تا نتایج بهینه‌ای به دست آورند.

چگونه روش”حرکت درمانی با محدودیت” (CIMT) برای افراد مبتلا به فلج مغزی می‌تواند استفاده شود؟

اغلب افراد مبتلا به فلج مغزی یکطرفه بدن(همی‌پلژیک) یا یک اندام(مونوپلژیک) از سنین پایین به دلیل ناتوانی‌های حرکتی خود، شروع به جبران این ناتوانی‌ها می‌کنند و تنها از دست سمت سالم بدن استفاده می‌کنند، وقتی که دست آسیب‌دیده کمتر استفاده می‌شود، توانایی آن حتی برای فعالیتهای آسان‌تر کاهش می‌یابد.

با ادامه رشد کودکان و یادگیری اینکه انجام بازی و سایر فعالیت‌های روزمره با دست غیرآسیب‌دیده آسان‌تر است، مهارت‌های عملکردی دست آسیب‌دیده کاهش می‌یابد تا جایی که در نهایت تلاش برای استفاده از دست آسیب‌دیده را به‌طور کامل متوقف می‌کنند.

حتی اگر دست آسیب‌دیده ناتوانی‌های حرکتی بسیار خفیفی داشته باشد، بیشتر کودکان مبتلا به همی‌پلژی به دست غیرآسیب‌دیده خود تمایل نشان می‌دهند و از دست آسیب‌دیده غافل می‌شوند. این عادت یادگیری برای استفاده عمدتاً از یک دست به دلیل ناتوانی‌های حرکتی در دست مقابل به‌عنوان “بی‌توجهی آموخته شده” شناخته می‌شود.

توانایی استفاده از تنها یک دست می‌تواند شرکت در بازی و انجام فعالیت‌های روزمره به‌طور مستقل را بسیار چالش‌برانگیز کند. استفاده از تنها دست غیرآسیب‌دیده همچنین می‌تواند به شکل گیری و توسعه حرکات غیرطبیعی یا نقص‌های اسکلتی-عضلانی منجر شود.

کودکان درگیر با “عدم توجه آموخته شده” احتمالاً CIMT را دشوار و ناراحت‌کننده خواهند یافت زیرا هرگز یاد نگرفته‌اند که چگونه از دست آسیب‌دیده خود استفاده کنند. با این حال، وقتی که مجبور باشند وتحریک شوند، مغز توانایی سازگاری و یادگیری استفاده عملکردی از دست آسیب‌دیده را دارد.

چگونه CIMT به مغز کمک می‌کند تا عملکرد خودش را دوباره بازیابی کند؟

همانطور قبلا به دفعات اشاره شده است در اینجا مفهوم انعطاف پذیری عصبی
(نوروپلاستیسیتی=neuroplasticity) به میان می‌آید. انعطاف پذیری عصبی به توانایی مغز برای بازیابی دوباره مسیرهای صحیح عملکردی خود اشاره دارد که اصلاح و بهبود عملکردهای تحت تأثیر آسیب مغزی را ممکن می‌سازد.

حرکت درمانی با محدودیت(CIMT) به این دلیل مؤثر است که اصول انعطاف پذیری عصبی(نورپلاستیسیتی) را کلید می‌زند و پیش می برد. بهترین راه برای بهینه کردن این انعطاف پذیری عصبی یا همان نوروپلاستیسیتی، انجام حرکات خاص وظیفه‌ای(task-specific) با تکرار بالا است (که دقیقاً همان چیزی است که حرکت درمانی با محدودیت انجام می‌دهد).

روشCIMT بر بهبود عملکردهای دست و بازو از طریق تمرینات عملکردی تمرکز دارد که نیاز به استفاده مداوم از دست آسیب‌دیده دارد. فرد آسیب دیده هرچه بیشتر از دست آسیب‌دیده خود استفاده کند، بیشتر بازیابی مسیرهای عصبی و پیوندهای عصبی اتفاق می‌افتد.وباز هرچه مسیرهای عصبی برای یک حرکت قوی‌تر شوند، حرکت بیشتر حس شهودی پیدا می‌کند. ایده‌آل این است که حرکات دقیق با دست و بازوی آسیب‌دیده به‌طور طبیعی انجام شوند و دیگر نیاز به تلاش یا تمرکز اضافی نداشته باشند.

در حالی که CIMT یک روش عالی برای تقویت عملکردهای دست و بازو است، این تنها یکی از بسیاری از رویکردهایی است که در کاردرمانی کودکان فلج مغزی برای بهبود انعطاف پذیری عصبی(نوروپلاستیسیتی) به کار برده می‌شود و خوشبختانه ما در “مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی رایا” واقع در خیابان ستارخان در غرب تهران امکان ارائه مشاوره و خدمات دراین زمینه، برای کودکان با فلج مغزی همی پلژی یا مونوپلژی را داریم.

چند نمونه از فعالیت‌های مورد استفاده در “حرکت درمانی با محدودیت” یا CIMT

برای روش “درمان حرکتی با محدودیت‌ یا همانCIMT،محدودیت خاصی در انتخاب و تمرین وظایف و فعالیتهای حرکتی وجود ندارد. معمولاً، مؤثرترین فعالیت‌ها آن‌هایی هستند که جذاب، تکراری و به‌طور مناسب چالش‌برانگیز هستند. بسته به سن و علایق فرد، در CIMT ممکن است بر فعالیت‌های روزمره (مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن، نظافت و غیره) یا فعالیت‌های بازی و سرگرمی و… تمرکز کنیم.

نمونه‌هایی از فعالیت‌هایی که می‌توان در طول CIMT برای فلج مغزی استفاده کرد، عبارتند از:

• فعالیت‌های روزمره زندگی(ADL): این فعالیت‌ها برای کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان عالی هستند و ممکن است شامل مرتب‌سازی قاشق و چنگال، برداشتن بیسکویت یا تکه های خوراکی ها، چرخاندن دستگیره در، باز کردن کمدها یا کشوها، فشار دادن دکمه‌ها و بسیاری از وظايف و فعالیتهای حرکتی این چنینی باشد.
• بازی‌های خاص: این فعالیت‌ها معمولاً شامل برداشتن و دستکاری اسباب بازی های کوچک و خاص، مانند پازلها، کارت‌های بازی، دومینو و… هستند.
• فعالیت‌های بازی:این فعالیت‌ها می‌توانند بر اساس علایق کودک طراحی شوند؛ مانند ساختن برج با قطعات یا لگوها، نقاشی با انگشت، بازی با ماشین‌ها، حرکت دادن عروسک‌های کوچک در خانه عروسکی و پرتاب توپ و….

-دستکش‌های موسیقی دار : این دستگاه سرگرم‌کننده و جذاب شامل پوشیدن یک دستکش حسگر دار است که در حین حرکت دادن انگشتان به ضرب آهنگ یک بازی موسیقی عمل می‌کند. این دستکش حرکات شما را ردیابی می‌کند و به افراد این امکان را می‌دهد که به‌طور فشرده دست آسیب‌دیده خود را تمرین کنند بدون اینکه احساس کنند در حال انجام تمرینات هستند!

• بازی‌ به شکل ورزشهای گروهی و…

این‌ها فقط چند نمونه‌ از انواع بسیار زیاد فعالیتهای ممکن برای استفاده در روش CIMT هستند، همه آن‌ها راه‌های عالی برای تشویق حرکات تکراری به منظور بهبود عملکردهای دست و بازو از طریق انعطاف پذیری عصبی(نوروپلاستیسیتی) هستند. پس از CIMT، مهم است که نه تنها از دست آسیب‌دیده خود استفاده کنید، بلکه بر روی استفاده همزمان از هر دو دست نیز کار کنید. فعالیت‌های دو دستی که ممکن است در اینجا مناسب باشند شامل نخ‌کردن مهره‌ها، ورق زدن کارت‌ها، برش با قیچی یا چاقو،استفاده از قاشق و چنگال و چیدن وسایل ها و… باشند.

یک کاردرمانگر جسمی باتجربه می‌تواند به شما کمک کند تا مشخص کنید کدام فعالیت‌ها برای شما بهترین هستند و آن‌ها را بر اساس سطح مهارت خاص شما تنظیم کند تا چالشی مناسب ایجاد شود.

درک “حرکت درمانی با محدودیت” (CIMT) و “فلج مغزی” (CP)

به‌طور خلاصه، “حرکت درمانی با محدودیت یا CIMT” یک راهکار درمانی مؤثر برای افزایش تحرک در دست‌ها و بازوهای آسیب‌دیده افراد مبتلا به فلج مغزی یک طرفه (همی‌پلژیک) یا یک اندام(مونوپلژیک) است. این روش می‌تواند هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان استفاده شود تا با بی‌توجهی آموخته شده به اندام مبتلا، مقابله کند و استفاده عملکردی از دست و بازوی آسیب‌دیده را افزایش دهد. CIMT یکی از بسیاری از راهکارهای درمانی است که در آن برای تقویت عملکردهای دست و بازو از بهینه‌سازی انعطاف پذیری عصبی(نوروپلاستیسیتی) استفاده می‌شود.

در نهایت، بهترین نتایج از پرتکراری حرکاتی که در اندام آسیب دیده انجام می‌دهید، به‌دست می‌آید. پس آنچه شما را تحریک می‌کند پیدا کنید و به تمرین ادامه دهید!

سخن پایانی

اگرچه بیشترین مورد استفاده از روشCIMT،  در کاردرمانی کودکان فلج مغزی با اختلالات حرکتی نسبتا شدیدتر در یکی از اندامهای فوقانی یا تنها دریکی از اندامهای فوقانی است، با این وجود در خدمات ارائه شده در “مجموعه توانبخشی رایا”، به‌این قبیل کودکان، معمولا ترکیبی از رویکردهای مختلف به کار گرفته می شود، چرا که در صورت وجود عوارض بلندمدت در کودکان با تشخیص فلج مغزی، قطعا به کارگیری انواع مختلف مداخلات و رویکردهای توانبخشی از جمله روشCIMT، رویکرد بوبت یا NDT، رویکرد SI، روش CO-OP و… برای تسریع در کاستن از عوارض و دستیابی به نتایج بلندمدت قابل قبول، لازم و ضروری است.
همکاران ما در “مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی رایا” واقع در غرب تهران و خیابان ستارخان با دسترسی مناسب به مناطق همجوار مانند میدان انقلاب، توحید،  میدان و خیابان فاطمی، گیشا، شهرآرا، تهران ویلا، دریان نو، حبیب اللهی، سازمان آب، مرزداران، صادقیه، آیت الله کاشانی و پونک، سعادت آباد، شهرک غرب، شهید گلاب(پلارک)، منطقه طرشت و یادگار امام، دانشگاه شریف، میدان و خیابان آزادی و استاد معین،دامپزشکی و هاشمی و… امکان ارایه مشاوره و خدمات در تمامی زمینه های توانبخشی از قبیل کاردرمانی جسمی-حرکتی، کاردرمانی درکی-حرکتی، کاردرمانی حسی(si)، کاردرمانی ذهنی و شناختی، گفتاردرمانی، بازی درمانی و رفتاردرمانی و…، برای طیف وسیعی از مسایل و مشکلات نوزادان و کودکان از قبیل کودکان نارس،
هیدروسفالی، انواع فلج مغزی، انواع اختلالات رشدی مانند اوتیسم، مشکلات بیش فعالی-نقص توجه(ADHD)، اختلالات یادگیری، DCD ،PVL و…، سندرم‌های مختلف مانند سندرم داون و…،بیماری‌های عصبی عضلانی،مانندSMA و…،بیماری‌های آتروفی عضلانی مانند بکر و دوشن و…، را دارا بوده و به روش‌های مختلف مانند خدمات حضوری،خدمات در منزل، و خدمات برخط(Online)آماده پاسخگویی به سوالات و نیازهای شما عزیزان می‌باشند.