فهرست
مقدمه
دیسپراکسی، که به‌عنوان اختلال هماهنگی رشدی(=developmental cordination disorder)که به اختصارDCDنیز شناخته می‌شود، یک وضعیت عصبی-رشدی(neurodevelopmental)
است که در دوران کودکی آغاز می‌شود و باعث دشواری در انجام مهارت‌های حرکتی می‌شود. این وضعیت همچنین مشکلاتی در هماهنگی ایجاد می‌کند.غالبا گفته می‌شود که درمان قطعی برای آن وجود ندارد،اما مداخلات کاردرمانی(ot)می‌تواند به‌طور قابل توجهی به کودکان مبتلا به دیسپراکسی کمک کند تا روش‌هایی،برای غلبه بر چالش‌هایشان را بیاموزند.
دیسپراکسی چیست؟
همانطور که ذکر شد؛دیسپراکسی(dyspraxia)، به‌عنوان اختلال هماهنگی رشدی (DCD) نیز شناخته می‌شود وبیانگر یک وضعیت مزمن است که در دوران کودکی آغاز می‌شود و باعث دشواری در مهارت‌های حرکتی و هماهنگی می‌شود.
دیسپراکسی می‌تواند باعث ایجاد طیف وسیعی از مشکلات در حرکت و هماهنگی شود. برخی از این مشکلات ممکن است در سنین پایین قابل مشاهده باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است تنها با بزرگ‌تر شدن کودک واضح شوند. دیسپراکسی می‌تواند مهارت‌های هماهنگی کودک شما را تحت تأثیر قرار دهد، که می‌تواند شرکت در بازی‌هایی مثل دوچرخه‌سواری یا سایربازیهای ورزشی را دشوار کند. همچنین می‌تواند مهارت‌های حرکتی ظریف آنها، مانند نوشتن یا بستن دکمه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
در آخرین ویرایش از «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی» (DSM-5) انجمن روانپزشکی آمریکا، اختلال هماهنگی رشدی به‌عنوان یک اختلال حرکتی در زیرمجموعه‌ای از اختلالات عصبی-رشدی قرار گرفته است. این مشکل قبلاً تحت عنوان یک اختلال یادگیری فهرست شده بود.
دیسپراکسی در بزرگسالان
وقتی که از اصطلاح “دیسپراکسی” در زمینه اختلال هماهنگی رشدی دوران کودکی استفاده نمی‌شود، این اصطلاح معنای گسترده‌تری دارد.
ارائه دهندگان خدمات درمانی وتوانبخشی ممکن است از اصطلاح “دیسپراکسی” برای توصیف دشواری‌های حرکتی که در مراحل بعدی زندگی به‌دلیل آسیب به مغز، مانند سکته مغزی یا ضربه مغزی، رخ می‌دهد، استفاده کنند.در آن صورت،آنها ممکن است به این وضعیت به‌عنوان دیسپراکسی اکتسابی اشاره کنند.
تفاوت بین دیسپراکسی و آپراکسی
گاهی اوقات هم ارائه‌دهندگان خدمات توانبخشی از اصطلاحات “آپراکسی” و “دیسپراکسی” به جای هم استفاده می‌کنند.با این حال، آپراکسی معمولاً شدیدتر از دیسپراکسی است.آپراکسی به معنای از دست دادن کامل توانایی انجام یک عمل است، حتی اگر فرد دستور را درک کند و تمایل به انجام حرکت داشته باشد. در مقابل، دیسپراکسی به معنای از دست دادن ناقص و جزئی توانایی انجام یک عمل با دقت است.
آپراکسی همچنین دارای چندین زیرگونه مختلف است، از جمله آپراکسی گفتاری دوران کودکی، آپراکسی حرکتی اندام (عدم توانایی در انجام حرکات دقیق با انگشت، بازو یا پا) و آپراکسی ساختاری (عدم توانایی در کشیدن یا کپی کردن دیاگرام‌های ساده یا ساختن اشکال ساده).(راجع به”اختلال آپراکسی ،مهمترین علایمش و نیز اهداف ورویکردهای توانبخشی درآن”در یک مقاله دیگر به اختصار صحبت شد که برای مطالعه به مقاله ازگفتار تاحرکت،سفری کوتاه دردنیای آپراکسی مراجعه کنید).
چه کسانی تحت تأثیر دیسپراکسی قرار می‌گیرند؟
علام اولیه دیسپراکسی(اختلال هماهنگی رشدی=DCD) معمولاً از دوران کودکی و در طول دوره رشد و تکامل آغاز می‌شود. از آنجا که این یک وضعیت مزمن است، دیسپراکسی می‌تواند تا نوجوانی وحتی بزرگسالی نیز ادامه یابد.این مشکل بیشتر دربین موالید پسر مشاهده می شود.
همچنین کودکانی بیشتر ممکن است در معرض دیسپراکسی باشد که:
- آن ها زودتر از ۳۷ هفته بارداری به دنیا آمده باشند و به ویژه اگر قبل از ۳۲ هفته بارداری به دنیا آمده باشند.
- آنها با وزن بسیار کم هنگام تولد (کمتر از ۴ پوند) به دنیا آمده باشند.
- آنها سابقه خانوادگی اختلال هماهنگی رشدی(DCD) داشته باشند.
دیسپراکسی چقدرشیوع دارد؟
دیسپراکسی(اختلال هماهنگی رشدی) شیوع نسبتا بالایی دارد ومی تواند درحدود۶٪از کودکان در سنین مدرسه را درگیر کند.
نشانه های و دلایل
علائم ونشانه های دیسپراکسی(اختلال هماهنگی رشدی)چیست؟
دیسپراکسی(اختلال هماهنگی رشدی)می‌تواند باعث ایجاد انواع گسترده ای از مشکلات در هماهنگی و مهارت‌های حرکتی شود.باوجودی که بیشتر کودکان با مشکل دیسپراکسی، علائم اختلال را در سنین آغازین مدرسه نشان می‌دهند،عده ای ازکودکان، انواع خفیف این مشکل را دارند که تشخیص آن دشوارتر
است،در زیر به برخی از علائم دیسپراکسی در کودکان اشاره می‌شود:
علائم دیسپراکسی در نوزادان و کودکان نوپا:
تأخیر در رسیدن به مراحل رشدی مورد انتظار، می‌تواند علامت زودهنگام دیسپراکسی در نوباوگان و کودکان باشد؛مثلا درموردکودک شما نسبت به زمان مورد انتظار درکودکان دیگر زمان بیشتری برای رسیدن به مراحل غلت زدن، نشستن، خزیدن یا راه رفتن،نیاز باشد.
بعلاوه شاید شما متوجه مسائل زیر درکودکتان شوید:
- دشواری در بازی با اسباب‌بازی‌هایی که نیاز به هماهنگی خوب دارند، مانند مرتب چیدن لیوان‌ها،روی هم چیدن مکعبها و….
- مشکلاتی در یادگیری غذا خوردن با قاشق و چنگال و….
علائم در کودکان بزرگ‌تر:
- دشواری در بالا و پایین رفتن از پله‌ها.
- مشکلات تعادل — ممکن است به اشیاء برخورد کنند، به‌طور مکرر بیفتند یا به نظر “دست وپا چلفتی”بیایند.
- دشواری در ورزش و فعالیت‌های مربوط به بازی و ورزش ، مانند دوچرخه‌سواری، پرش، گرفتن یا پرتاب کردن توپ و….
- دشواری در نوشتن، نقاشی/رنگ‌آمیزی و استفاده از قیچی نسبت به سایر کودکان هم‌سن.
- دشواری در لباس پوشیدن، بستن دکمه‌ها، مسواک زدن و بستن بند کفش.
- بی‌قراری — تکان خوردن‌های اضافه وگاهانابجا.
کودکان مبتلا به دیسپراکسی همچنین بیشتر در معرض اضافه وزن یا چاقی قرار دارند، زیرا ممکن است به‌دلیل دشواری‌ها و ناامیدی‌های مربوط به هماهنگی، از ورزش کردن خودداری کنند.
چه عواملی باعث دیسپراکسی می‌شوند؟
انجام حرکات هماهنگ و مهارت‌های حرکتی یک فرآیند پیچیده است که مستلزم عملکرد مناسب اعصاب و بخش‌های مختلف مغز می‌شود. هر گونه مشکل در این فرآیند می‌تواند منجر به دشواری‌هایی در حرکت و هماهنگی (دیسپراکسی) شود.
محققان هنوز به علت دقیق دیسپراکسی پی نبرده‌اند. اما تولد زودرس (قبل از ۳۷ هفته بارداری) و داشتن وزن کم هنگام تولد، خطر ابتلا به دیسپراکسی را در کودکان افزایش می‌دهد.
تشخیص و آزمایش‌ها
چگونه دیسپراکسی تشخیص داده می‌شود؟
اگرچه علائم دیسپراکسی (اختلال هماهنگی رشدی) از سنین پایین وجود دارد، اما ممکن است به راحتی نادیده گرفته شوند، زیرا کودکان در سرعت رشد و تکامل خود بسیارمتفاوت هستند . به همین دلیل، تشخیص قطعی DCD معمولاً تا زمانی که کودک ۵ ساله یا بزرگ‌تر شود، انجام نمی‌شود.
دیسپراکسی باید توسط تیمی از متخصصان که صلاحیت بررسی معیارهای خاص این وضعیت را دارند، تشخیص داده شود. این تیم ممکن است شامل:
- پزشک اطفال
- نورولوژیست اطفال
- کاردرمانگر
- فیزیوتراپیست
- روانشناس کودک
هیچ آزمایش پزشکی وجود ندارد که بتواند به‌طور قطعی دیسپراکسی را تشخیص دهد. در عوض، تیم پزشکی و توانبخشی کودک شما سوالات دقیقی درباره تاریخچه پزشکی،رشدی-تکاملی و علائم کودک شما خواهند پرسید. آنها مهارت‌های حرکتی درشت(gross) و ظریف(fine)، هماهنگی(cordination) و تعادل(ballance) کودک شما را ارزیابی می‌کنند و همچنین توانایی ذهنی کودک را بررسی می‌کنند تا ببینند آیا در محدوده مورد انتظار برای سن آنها قرار دارد یا خیر.
تیم پزشکی همچنین باید بررسی سایر علل ممکن دشواری‌های حرکتی کودک شما، مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی را نیز درنظرداشته باشد.
برای اینکه یک کودک با دیسپراکسی (اختلال هماهنگی رشدی) تشخیص داده شود، معمولاً باید تمام معیارهای زیر را داشته باشد:
- مهارت‌های حرکتی آنها به‌طور قابل توجهی زیر سطح مورد انتظار باشد.
- عدم وجود مهارت‌های حرکتی و هماهنگی آنها بر فعالیت‌های روزمره و موفقیت‌های تحصیلی آنها تأثیر بگذارد.
- علائم دیسپراکسی در مراحل اولیه رشد وتکامل آنها ظاهر شده باشد.
- دشواری آنها در مهارت‌های حرکتی، بهتر به وسیله سایر شرایط پزشکی،توجیه نشود.
مدیریت و درمان
چگونه دیسپراکسی مدیریت و درمان می‌شود؟
هیچ درمان قطعی ای برای دیسپراکسی (اختلال هماهنگی رشدی) وجود ندارد، اما انواع مختلفی از درمانهای توانبخشی، مانند برخی از رویکردهای کاردرمانی و فیزیوتراپی، می‌توانند به کودکان و بزرگسالان مبتلا به دیسپراکسی کمک کنند تا مهارت‌های حرکتی و هماهنگی خود را بهبود بخشند.
از آنجا که دیسپراکسی بر هر فرد به‌طور متفاوتی تأثیر می‌گذارد، کودک شما، بیشتر از یک برنامه درمانی فردی برای مدیریت مشکلات جسمی و بهبود اعتماد به نفس خود بهره‌مند خواهد شد.
یکی از انواع اصلی درمان‌هایی که ارائه‌دهندگان خدمات کاردرمانی برای کمک به کودکان مبتلا به دیسپراکسی استفاده می‌کنند، مداخله مبتنی بر وظیفه یا وظیفه- مختص(task-specific)است. این روش درابتدا شامل کار با کودک برای شناسایی وظایف حرکتی خاص و ویژه ای است که باعث دشواری درفعالیتها می‌شود وبه دنبال آن،هدف کاردرمانگر پیداکردن راه‌هایی برای غلبه بر آن مشکلات و تمرین و آموزش آنها
با/به کودک وخانواده می‌باشد.
به عنوان مثال، یک کاردرمانگر می‌تواند به کودک شما کمک کند تا مشکلات مربوط به یک وظیفه خاص را با شکستن حرکات به مراحل کوچکتر ساده تر کند. سپس به کودک آموزش می‌دهد که چگونه از حرکات فردی مناسب وممکن برای خودش،استفاده کرده و زنجیره حرکتی قابل انجام جدیدی ایجادکند و آنها را به‌طور منظم تمرین کند.
کودک شما همچنین ممکن است از تطبیق برخی وظایف برای آسان‌تر کردن انجام آنها بهره‌مند شود. به عنوان مثال، افزودن دسته‌های ویژه به خودکارها و مدادها می‌تواند آنها را برای نگه‌داشتن آسان‌تر کند.
پیش‌آگهی دیسپراکسی
چه انتظاری می‌توانم از کودک خود داشته باشم؟
مهم است که به یاد داشته باشید هیچ دو کودکی با دیسپراکسی(DCD=اختلال هماهنگی رشدی) به یک شکل تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند. بهترین راه برای دانستن آنچه که باید انتظار داشت، صحبت با ارائه‌دهندگان خدمات درمانی-توانبخشی است که در تشخیص و درمان دیسپراکسی تخصص دارند.
شرایط دیگری که معمولاً هم‌زمان با دیسپراکسی وجود دارند یا علائم مشابهی دارند شامل:
- اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی (ADHD): حدود نیمی از کودکان مبتلا به دیسپراکسی نیز ADHD دارند.
- مشکلات زبانی
- دیسگرافی(dysgraphia=اختلال یادگیری است که بامشکلاتی درنوشتن مشخص می‌شود)
- شرایط سلامت روانی مانند اضطراب و افسردگی
- اختلال طیف اوتیسم
اگر کودک شما علائم هر یک از این شرایط را دارد، مهم است که با پیگیری های مناسب، اطمینان حاصل کنید که به‌درستی تشخیص داده شده و درمان مناسب دریافت می کند.
چگونه می‌توانم از کودک خود با دیسپراکسی مراقبت کنم؟
یکی از مهمترین کارهایی که می‌توانید برای کمک به کودک خود انجام دهید، حمایت از آنها است، این شامل درک چالش‌ها و اطمینان دادن به کودکتان است که در هر شرایطی از آنها حمایت خواهید کرد — چه در خانه وچه در مدرسه و در کل مدت زمان رشد آنها.
اگر متوجه شدید که کودک شما در انجام یک وظیفه حرکتی جدید، مانند نوشتن یا یادگیری حرکاتی مثل لی لی کردن،زدن توپ به زمین وگرفتن مجدد آن و…چالش‌هایی دارد،یاحتی اگر پس از بررسی های اولیه متخصصان پزشکی- توانبخشی تشخیص دیسپراکسی گرفته و درجستجوی مجموعه توانبخشی جامعی هستید تا از خدمات مختلف کاردرمانی (جسمی-حرکتی،درکی-حرکتی،حسی،ذهنی و شناختی و…) وگفتاردرمانی آن
بهره مند شوید ،بادرمانگران مجرب “مجموعه توانبخشی رایا” واقع درمنطقه غرب تهران و محله ستارخان تماس بگیرید تا آنهابتوانند در زمینه مدیریت چالش‌ها و بهبود سطح مهارتهایش،کودک شمارا یاری دهند.